Er loopt een oranje draad door een halve eeuw voetbal: Nederland dat betovert, verdeelt, lijdt en (één keer) wint. Van de revolutie van het “totaalvoetbal” tot het moderne evenwicht heeft het Nederlands elftal elke finale omgevormd tot een verhaal van identiteit. Hier, één voor één, alle officiële manneneindes.
1974, München — West-Duitsland-Nederland 2-1
De finale die het collectieve geheugen vormde. Nog geen Duitse bal en Nederland staat al voor: Cruijff dribbelt, penalty, Neeskens scoort na slechts 88 seconden, het snelste doelpunt ooit in een WK-finale. Dan kantelt de wedstrijd: Bernd Hölzenbein versiert (met veel discussie) de strafschop voor 1-1 die Paul Breitner benut, en Gerd Müller tekent in de 43e minuut voor 2-1. Het team van Beckenbauer dooft het manifest van het “totaalvoetbal” juist op het hoogtepunt: voor Oranje is dit de eerste, pijnlijke les op mondiaal niveau.
1978, Buenos Aires — Argentinië-Nederland 3-1 na verlenging
Vier jaar later, dezelfde pijn, een nog vuriger context. Nederland protesteert tegen het ingetapete polsverband van René van de Kerkhof, het Monumental kookt, de wedstrijd is een strakgespannen koord. Kempes zet Argentinië op voorsprong, Nanninga maakt gelijk in de 82e minuut, Rensenbrink raakt in de 90e minuut de paal die de geschiedenis had kunnen veranderen. In de verlenging beslissen opnieuw Kempes (105’) en Bertoni (115’): de beker blijft bij de gastheren, in Menotti’s Argentinië en in de schaduw van de dictatuur. Het tweede bittere bedrijf voor Oranje.
1988, München — USSR-Nederland 0-2 (EK-finale)
Het is de perfecte avond, de enige hoofdprijs in de prijzenkast van Oranje. Gullit opent met een kopbal, daarna maakt Marco van Basten de eeuwige ansichtkaart: een onmogelijke volley vanuit een uiterst moeilijke hoek, een boog die achter Dasajev neerdaalt. In de slotfase stopt Van Breukelen ook nog de strafschop van Belanov. Aanvoerder Ruud tilt de Europese titel omhoog: de generatie van Michels zet het stempel op technische excellentie en sportieve revanche na het verlies in de groepsfase tegen datzelfde USSR.
2010, Johannesburg — Nederland-Spanje 0-1 na verlenging
Een nerveuze, fysieke finale, recordaantal kaarten (14) en rood voor Heitinga. Robben krijgt twee reuzekansen, maar Casillas stopt hem. Vier minuten voor de strafschoppen ontvangt Iniesta de bal van Fàbregas en plaatst hem in de hoek: 1-0, eerste wereldtitel voor Spanje, derde verloren finale voor Nederland. Een epiloog die het eeuwige debat voedt tussen de esthetiek en het pragmatisme van de Nederlandse school.
2019, Porto — Portugal-Nederland 1-0 (Nations League-finale)
In de slotwedstrijd van de allereerste UEFA Nations League botst Koemans elftal op een klinisch en goed georganiseerd Portugal. Gonçalo Guedes beslist in het Estádio do Dragão, na een wedstrijd die de gastheren met ervaring beheersen. Voor Oranje blijft er een tweede plaats, maar wel een signaal van de terugkeer naar de top na de donkere jaren van gemiste kwalificaties.
WK-kwalificaties: de stand van zaken en de kansen richting 2026
De weg naar het WK in Noord-Amerika ziet Nederland in Groep G, samen met Polen, Finland, Litouwen en Malta. De formule: alleen de groepswinnaars gaan rechtstreeks, de nummers twee naar de play-offs met vier beste Nations League-winnaars als extra kans. Na de speelfensters juni–september 2025 staan Oranje en Polen gedeeld bovenaan met 10 punten, gevolgd door Finland (7). In het najaar volgen Malta-Nederland en Nederland-Finland in oktober, daarna Polen-Nederland en Nederland-Litouwen in november. Het team van Koeman opende met 0-2 in Helsinki (Depay en Dumfries) en speelde 1-1 tegen Polen, resultaten die passen bij het uitgesproken doel van de bondscoach: groepswinst. In perspectief maken de brede selectie, de defensieve structuur en de kwaliteit op de flanken kwalificatie haalbaar: dat wordt bevestigd door statistische media en ook door realiteiten zoals betFIRST, die Nederland als favoriet van de groep zien, zonder dat dit triomfalisme rechtvaardigt.
